Schoenen, een reconstructie van een middeleeuws paar, stellen ons letterlijk in staat om in de voetsporen van onze voorouders te treden. Ze bieden essentiële bescherming tegen de elementen en verkleinen het risico op verwondingen, waardoor ze van cruciaal belang zijn en waren voor het dagelijks leven. Of het nu gaat om de steentijd, de Karolingische periode of de Napoleontische tijd, schoenen vormen een onmisbaar onderdeel van elke historische reconstructie, waarbij ze inzicht geven in de praktische en sociale aspecten van het verleden.
Karolingische Schoenen: Leren Meesterwerken op Maat
Schoenen werden, zoals gedurende het grootste deel van de geschiedenis, vervaardigd uit leer en waren waarschijnlijk voor elke voet op maat gemaakt. In Nederland zijn relatief veel vroegmiddeleeuwse schoenen teruggevonden, waaronder uit de Karolingische tijd. Veel van deze schoenen waren keerschoenen: schoenen die binnenstebuiten genaaid werden en vervolgens omgedraaid (gekeerd) om een nette afwerking zonder zichtbare naden te verkrijgen. Dit zorgde voor zowel stevigheid als een verzorgde uitstraling.
De bronnen wijzen erop dat er in deze periode waarschijnlijk geen verschil was tussen mannen- en vrouwenschoenen. Schoenen werden op maat gemakt met het oog op functionaliteit en duurzaamheid, ongeacht het geslacht van de drager. Dit weerspiegelt een waarschijnlijk praktische benadering van schoeisel in de karolingische tijd.
Verschillende Schoentypen
De Karolingische schoenen die in Nederland zijn gevonden, kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdtypen:
1. Schoenen met een zoolstuk en topstuk
Deze schoenen bestonden uit een stevige lederen zool van dik tuigleer en een topstuk van soepeler leer. Deze werden binnenstebuiten aan elkaar genaaid en daarna omgekeerd. Dit omkeren is met de dikke tuiglederen zool erg moeilijk, daarom wordt de schoen eerst in water geweekt. Door het weken werd het leer soepel en kon het gekeerd worden.
| Model | Afbeelding | Vindplaats |
|---|---|---|
| Tiel (NL) |  | Tiel, Middelburg |
| Dorestad (NL) |  | Dorestad (Wijk bij Duurstede), Middelburg |
| Haithabu (D) |  | Deventer, Tiel, Groningen |
| Wijk (NL) |  | Tiel, Wijk bij Duurstede, Castricum |
| Viborg (DK) |  | Tiel, |
| Lund (SE) |  | Tiel, Middelburg (2x) |
2. Schoenen uit één stuk leer
Een eenvoudiger model was de schoen uit één stuk leer. Hoewel minder gebruikelijk, bood dit type schoenen een snellere productiemethode, maar gaf minder bescherming dan de meer complexe modellen.
| Model | Afbeelding | Vindplaats |
|---|---|---|
| Gniezno (PL) |  | Drenthe |
Omdat ik zelf niet vertrouwd ben met schoenmaken, is het paar schoenen voor mijn reconstructie gemaakt door de meestgetalenteerde Johan Groen, ook wel bekend als ‘Medieval Shoemaker´, een Nederlandse reenactor die in zijn vrije tijd reproducties van keerschoenen vervaardigd.
De keerschoenen die voor mij zijn gemaakt zijn 100% accuraat; het leer van de schoenen is plantaardig gelooid, de gebruikte garens zijn gewaxt vlasdraad, en elk steekje zit op de goede plek.
Deze schoenen zijn ook helemaal met de hand vervaardigd volgens een lang proces: Eerst mijn voeten omtrekken om een volledig op mij afgestemd patroon te maken, daarna dit patroon uittekenen op leder en dit uitsnijden en daarna het langdurige proces van dit allemaal met de hand in elkaar zetten. Er heeft dan ook heel veel tijd in dit paar schoenen gezeten, en daar ben ik heel dankbaar voor: een grotere bijdrage aan dit project kan niet!
Literatuur
Volken, Marquita. Archaeological footwear : development of shoe patterns and styles from prehistory till the 1600’s. [Zwolle] : SPA Uitgevers, [2014].